Vasco-Navarro trenbidea: lurraldeak batu eta Arabako Mendialdean aztarna utzi zuen trena - arabaturismo

Garai batean, mendi arteko tren batek, tunelak eta biaduktuak gurutzatzen zituenak, gaur egun urrunekoak diruditen herriak lotzen zituen. Tren hori Vasco-Navarro trenbidea izan zen, XX. mende hasierako Euskadiko eta Nafarroako azpiegiturarik enblematikoenetako bat. Nahiz eta duela hamarkada batzuk funtzionatzeari utzi zion, bere ondareak bizirik jarraitzen du, bereziki Arabako Mendialdean, non bere ibilbidearen zati bat oinez edo bizikletaz esploratzeko ibilbide ezin hobea bihurtu den.

Lotura-proiektu bat

Vasco-Navarro trenbidea 1897an inauguratu zen, Lizarra eta Bergara lotuko zituen linea estrategiko gisa, Gasteiz, Antoñana, Maeztu eta Atauri herriak zeharkatuz. Mende erdi baino gehiagoz, landa-eskualde askoren ardatza izan zen, eta pertsonak, salgaiak eta, batez ere, funtsezko materialak garraiatzea ahalbidetu zuen, hala nola inguruko meategietan ateratako asfalto naturala.

Bide estuko trenbidea izan zen, orografia konplexu batera egokitzen jakin zuena, eta bere historia mugarri arkitektonikoz betea dago, hala nola Leorza-Cicujanoko tunela, edo Atauriko biaduktua, gaur egun oraindik ere egungo Bide Berdea zeharkatzen dutenak harritzen dituen egitura ikusgarria.

Meatze-paisaien motorra
 

Vasco-Navarro trenbideak Arabako Mendialdean duen garrantzia azaltzen duen funtsezko faktoreetako bat meatzaritzarekin duen lotura da. Hainbat hamarkadatan, trena izan zen asfalto naturalaren garraiobide nagusia, baliabide arraroa eta oso baloratua, Mina Lucian, Ataurin, adibidez, ateratzen zena.

Lotura horri esker, Arabako Mendialdeko herriek merkatu zabalagoetarako sarbidea izateaz gain, meatzaritzarekin, lantegiekin, geltokiekin eta trenaren pasabidearen inguruan biltzen ziren denda txikiekin lotutako ekonomia loratzen ikusi zuten.

Trenbidetik Bide Berdera

1967an behin betiko itxi ondoren, Ferrocarril Vasco-Navarro trenbidea ahazten joan zen pixkanaka. Hala ere, duela urte batzuetatik hona, bere ibilbidearen zati bat penintsulako iparraldeko Bide Berde erakargarrienetako bat bezala berreskuratu da. Trenaren antzinako ibilbidea, gaur egun, irisgarria da, eta ondo seinaleztatuta dago. Basoak, tunelak, atsedenlekuak eta zer kontatu handia duten herriak zeharkatzen ditu.

Arabako Mendialdean, Vasco-Navarroko Bide Berdea ibilbide bat baino askoz gehiago da: esperientzia bat da. Oinez ibiltzeak edo pedalei eragiteak hainbat hamarkadatan trenarekin batera egon zen paisaia ezagutzeko aukera ematen du, geltoki birmoldatuak, tunel zaharberrituak eta begiratoki naturalak dituena.

Ondare bizia

Korridore natural eta kulturala izateaz gain, Vasco-Navarroren oinordetza Antoñanako Vasco-Navarro Trenbidearen Bide Berdearen Interpretazio Zentroan gauzatzen da. Bertan, bisitariek gertutik ezagutu ditzakete trenaren historia, protagonistak eta landa-bizitzan izan duen eragina.

Beste ondare-elementu batzuk ere ondare horren parte dira, hala nola Atauriko tunela, Arkijasko biaduktua edo trenaren ondoan sortu eta hazi ziren herriak. Ondare hori, errailen gainean ibili ez arren, eskualde horren historiarekin eta nortasunarekin lotzeko bide bat da.
 

Jarraitzen duen bidaia
 

Gaur egun, Vasco-Navarro trenbidearen antzinako ibilbidea iraganerako bidaia da, bagoietan bidaiatu eta geltokietan lan egin zutenen oroimena berpizteko modu bat. Lurraldea ezagutzeko, aire garbia arnasteko eta ingurune naturalarekin konektatzeko aukera ere bada.

Izan ere, nahiz eta trenak ez duen distantzian entzuten, bere oihartzuna oraindik entzuten da Arabako Mendialdeko Meatze Paisaien zuhaitz, tunel eta oroitzapenen artean.

Ezagutu gaitzazu gehiago: www.arabakomendialdea.eus eta www.alavaturismo.eus