Landako inauteriak Araban - arabaturismo

Gaur egun ia ez dago landa-inauteriarik Araban: Zalduondo, Okariz, Santikurutze Kanpezu eta Salcedo. Eta Kuartango bailaratik eta Ilarduia-Egino-Andoin (Asparrena) herrietatik berreskuratu berri direnak.

Garai batean, Arabako herri gehienek jai bat izaten zuten otsailean, eta kolorez eta musikaz betetzen zituzten beren bizitza zorrotzak. Ez zen ikuskizun bat, bizi bat baizik, non denek ilusio handiz bizi zuten, batez ere gazteek, haiek baitziren antzezle nagusiak.

Jantzi gisa, soineko zaharrak, zakuak, larruak, gainazalak eta artzainen longainak erabiltzen ziren. Ausartenek hotzari aurre egiten zioten, biluzik gerritik gora eta beltzez margotuta. Buruan lastozko edo artilezko txanoak, buru-berokiak eta aurpegia maskara, mantelin, galtzerdi edo pinturaz estaltzen zuten. Garrantzitsuena inork ez ezagutzea zen.

 

 

Eskuetan hainbat elementu zeramatzaten, hala nola, txerri-maskuriak, putxikak, makila luzeak, katu-trailak edo behorrak, erratzak, artzain-borrak edo hurritz-hagak. Horrela, herriko haurrak jazartzen zituzten. Era berean, ohikoa zen zarata handia eragiteko hainbat tresna eramatea: karrakak, matrakak, almireceak, kaskabiloak eta, gainera, «Irrintziak» edo beste oihu batzuk egiten zituzten.
 

 

 

Janaria biltzeko, arrautzentzako lastodun saskiak, kazolak, saskiak eta alforjak eramaten zituzten. Sarritan pertsonaia nagusi bat aurkitzen dugu: Markitos (Zalduondo), Paja Gizona (Ilarduia-Egino-Andoin), Porretero (Salcedo), Toribio (Santikurutze Kanpezu), etab. Ohiko beste pertsonaia batzuk ere ikusten ditugu; horietako bat Zaharra da. Leku batzuetan bera zen erretzen zitzaion festaren protagonista.

 

 

Idiak egiten zituzten gazteek gurdi bat zeramaten arrastaka, plazako sutarako gurdiak zeramatzatela. Hainbat lekutan, hiru gaztek tokiko autoritatea ordezkatzen zuten, beren geruza bereziekin mozorrotuta irteten ziren eta inauterietako segizioaren amaieran joaten ziren.
 

 

Inauterietako segizioa pasatzean, mozorrotuek hainbat elementurekin bota edo zikindu zezaketen: errautsa, irina, ura. Ongi jantzitako festa horretara joatea ez zen ideia ona. Kasu askotan egoera errealak modu barregarrian irudikatzen ziren: haurdunaldi problematiko bat, onartu gabeko harreman bat (emakume gazte batekin ezkondutako zahar bat), akats ezagun bat (edalea, lukuraria), bizilagunen arteko liskar bat, etab.
 

 

Aguraingo landa-inauteriak

 

 

Herri batzuk, beren tamaina handiagatik eta zonalde bateko hiriburu administratiboa izateagatik, inguruko gazteentzat erakargarri bihurtzen ziren. Esanguratsuenetako bat Agurain izan zen. Herri honetako inauteriak Arabako Lautadako garrantzitsuenetako eta ikusgarrienetako bat dira.
 

 

Garai hartan, herriko morroi nagusiari errespetua zioten, eta gazteenek aguazil edo epaimahai lanak egiten zituzten. Astelehen goizean, inguruko herri askotatik (gutxienez Ilarratzatik Eginora), gazteak beren karrozekin joaten ziren. Karrozak San Joan plazan biltzen ziren eta desfilea egiten zuten Santa Maria elizaraino. Inauterietako Asteartea 'n, goizean, ez ziren gazteak falta.
 

Arratsaldean, gazteak porreroz janzten ziren (antzina Morrokos, Morrokos, Porrokos deitzen zitzaien). Bi indartsuenei idi moduan elkartzen zitzaizkien, uztarria sorbalda gainean jartzen zitzaien eta atzean gurdi bat eramaten zuten. Diotenez, garai batean porreroa ateratzen zen ardo larru puztua bizkarrean zuela, tolestutako oihalezko zaku baten gainean, bizkarretik zintzilik. Atzetik segika eta joka joaten zitzaizkion, herritik bota arte.