Historiazaleentzako eta kulturazaleentzako arnasguneak - arabaturismo
Araba Nafarroako eta Gaztelako erresumen arteko gatazka iraunkorreko lurraldea zen, eta inguruabar horrek azaltzen du gaztelu, defentsa-dorre eta harresi-hiri ugari egotea. Haiek ezagutzea aitzakia ezin hobea da probintzian zehar ibiltzeko eta bertako paisaiez eta gastronomiaz gozatzeko.
Arabako gazteluak eta dorreak edertasun handiko paraje naturaletan kokatuta daudelako eta bista ikusgarriak eskaintzen dituzten talaiak direlako.
Arabako gotorlekurik adierazgarrienarekin hasiko dugu gure ibilbidea: Portillako gaztelua. Gaztelu hau ia 800 metroko muino baten gainean dago, Portilla herria eta Ebro harana zaintzen ditu eta datu batek bere garrantzia historikoa egiaztatzen du: bere dorrea Arabako armarrian ageri da.
Portillako Multzo Monumentala gazteluak, Portilla Erdi Aroko hiribildu zaharraren harresiaren aztarnek eta bertako eliza zaharraren harresiek osatzen dute. Multzo osoa Arabako eta Euskadiko aberastasun paisaia eta ondarerik handiena duen guneetako bat egokitu ondoren bisitatu daiteke.
Oso gertu, Ocio herrian, ibilbideko bigarren gaztelua dago: Lanos gaztelua. XI edo XII. mendean eraikia, Inglares harana eta bere irteera Ebrorantz kontrolatzen zituen, eta sei elementuz osatuta zegoen: dorrea, ondoko eraikin bat eta ixten ez diren lau harresi lerro zentrokide.
Bisitariak Lanosko gaztelura autoz irits daitezke, baina oinez egitea gomendatzen dugu Ociotik abiatzen den kilometro bakarreko pistatik eta ingurune natural zoragarriaz gozatzea. Sarrerako atearen ondoan kokatutako informazio panelek gotorlekuaren trazadura azaltzen dute.
Mendizaleentzat gomendioa: Portilla eta Lanos gazteluak lotzen dituen 14 kilometro eta 563 metroko ibilbide zirkularra osatzea.
Gure hirugarren geralekua Guevara gaztelua da, ziurrenik Araban Erdi Aroan eraikitako gotorlekurik indartsuena. Adituek XV.mendean kokatzen dute bere izena daraman herrian, Gasteiztik 15 kilometrora dagoen Barrundia udalerrian.
Bere antzinako eraikuntzatik, gordelekuaren zati bat eta harresien aztarnak eta gotorlekua babesten zuten zortzi kuboak gordetzen dira.
Erdi Aroko bira Arabako dorretxeekin jarraituko dugu. Lurraldearen geografia jauregi gotortuez josita dago, non nobleen familiak luxuz inguratuta bizi ziren eta etsaiengandik babesten zuten gazteluetako defentsa-elementuekin, hala nola harresiak, dorreak, gezi zirrikituak eta baita lubanarroak ere.
Varona Dorrea-Jauregia (XIV. mendea), Villanañe herrian kokatua, adibiderik onena da. Araban hobekien kontserbatzen den multzo gotortua da eta lubanarro bat gordetzen duen bakarra. Monumentu Nazional eta Multzo Historiko-Artistiko Monumental gisa sailkatzea ez da harritzekoa.
Oso gomendagarria da bere barrualdea urte osoan zehar doan bisita gidatu baten bidez ezagutzea. Eraikin honetan sartzeak bost mendeko historian zehar 'bidaiatzeko' aukera ematen du: baldakin oheak, Sevillako Kartutegiko baxeraz eta Bohemiako beira-ontziz betetako armairuak, inkunableak, piano zutik...
Handik gutxira, Gasteiztik gertu, Mendozako Dorrea (XIII. mendea) miretsi dezakegu, izen bereko herrian kokatua. Iñigo Lopez de Mendozak Oñacinotarrekin batera borrokatu zuen, Gaztelaren aldekoak, eta gotorleku hau eraikitzeko agindua eman zuen Ganboinoren alde, Nafarroaren aldekoak, babesteko.
Mendoza Dorrea 25 metroko harresi batez inguratuta dago albo bakoitzean, eta lau dorre ditu bere hegalak babesten. Mendozako egoitza izan ondoren, kartzela gisa erabili zuten, eta geroago, zaharberritu ostean, museo bat izan zuen. Gaur egun kanpotik baino ezin da gozatu, baina bisita bat egitea merezi du, zalantzarik gabe.
Gure ibilbidea Murgako dorrearekin amaitzen da, leinuaren sortzaile Juan Sánchez de Murgaren aginduz XIII. mendean eraikia, Aiarako haranaren bihotzean. Izoria ibaia zeharkatzen duen zubia multzo monumentalaren parte da, hau ere XVI. XVI eta harresi txiki baten aztarnak. Jabetza pribatua, bisita gidatuak eskaintzen ditu.
Arabako gaztelu, dorre eta Erdi Aroko hiribilduei buruzko informazio guztia www.alavaturismo.eus helbidean.
