Arnasa hartzea edozein izakiren bizi-beharretako bat da, baina bada beste arnas-hartze sinboliko, intimo eta funtsezko bat, birikek eta oxigenoaren zein karbonoaren zikloek erregulatzen ez dutena. Akuifero emozionalak kargatzeko prozesu hori esperientziari lotuta dago, eta natura paregabea baino hoberik ez dago aparteko airea lortzeko.
Ez dago terapia unibertsalagorik naturan bainu bat hartzea baino, eta Arabakoak esperientzia naturalen edozein kontsumitzaile asetzeko gai diren aukerak eskaintzen ditu. 

PARKE NATURALAK

Berdearen nagusitasunak espirituaren edozein haustura konpontzen du, gure arnasketa baretzen du. Arabak berdegune ugari ditu, klorofila zeremonien maisu duten konfort naturaleko espazioak dira. Bost parke natural, bost arnasketa sakon bezala.

GORBEIA

Gorbeiako Parke Naturala Bizkaiko eta Arabako lurralde historikoen artean dago, 1.481 metroko garaiera duen Gorbeia mendiaren inguruan. 18 metroko gurutze formako saria du tontorrera iristeak: Gorbeiako gurutzea; bertan, panoramikarekin estasiatzea eta libreki arnasa hartzea komeni da, arranoekin bat eginda, alboetan pagoek eta haritzek leuntzen duten ibilbidea gogoan.

Gainera, giro horretan edo Gorbeiako gurutzearen historiaren inguruan entzuten diren kondaira mitologiko ugarien oihartzunari uko ez egitea gomendatzen da. Bi haizetek botatako aurreko bi gurutzeak ekarriko dizkigu gogora egungo gurutzeak. 

20.000 hektarea baino gehiago jartzen ditu parke natural honek lorpenarekin harro geratzen diren bertakoen zein kanpokoen esker oneko biriken eskura.

VALDEREJO

Arabako parke naturalen artean azalera txikiena duena da, baina ekosistemen aniztasun bera du.

Puron ibaia bezalako pertsonaiek mendiak higatu eta zelaiak eta soroak batu dituzte.

Bederatzi dira ibiltariaren aisialdirako prestatutako bidezidorrak. Lalastrako Parke Naturalaren Interpretazio Zentroak ikuspegi osagarria eskaintzen dio bisitariari.

Parkearen beste erakargarrietako bat bertako haitzetan aurki dezakegun Euskal Herriko sai arreen kolonia ugariena da.

    
 IZKI

Parke honetan, basoek, ibaiek eta askotariko faunak naturaz gain ondare kulturala ere arnastera gonbidatzen dute. Horregatik, enklabe magikoa da Izki, eta pagadiak, lezkadiak, erkameztiak, hariztiak, urmaelak, nenufarrak, belatzak, behiak eta harkaitzak aurki ditzakegu bertan, batez ere harkaitzak, Soila eta Muela bezalako kareharrizko mendigune modura.

Izkik kobazuloetan, ermitetan eta karobietan sartzeko aukera ematen du. Parkearen beste estimuluetako bat Erdi Aroko Korres herria da, bisitaria iraganera itzultzen duen harmonia urbanistikoa.

Aipagarriak dira, halaber, Belabia eta Muela mendietara igotzeko egin daitezkeen ibilbide seinaleztatuak, bai eta Bujanda eta Korres arteko itsaslabarretik igarotzen den ibilbidea ere.

 

 AIZKORRI-ARATZ

Aizkorri-Aratz parke naturala, Arabako eta Gipuzkoako probintzien artean dagoena, euskal mendizaletasunaren erreferentzia puntua da.

Arabako Araia herria da Aratz (1.443 metro) igotzeko abiapuntua.

Ibilbidea sakan, torka eta lapiazez hornitzen duten kareharri urgoniarretatik dator inguruaren magia; horietako batzuek izen propioa dute, La Leze edo San Adriango tunelak kasu¸ izan ere, zilbor-heste arnasgarri batek bezala lotzen ditu bi probintziak.

 

URKIOLA

Erliebe malkartsu batez osatua -Anboto gailentzen da bertan, 1.331 metrorekin-, Urkiolako parke naturala mendizale eta mendizaleen nirvana bat da, Araba eta Bizkaia probintziek partekatzen dutena.

Kareharriak agerian uzten du biodibertsitate oparoa, katalogatutako ehun fauna-espezie baino gehiago biltzen dituzten baso naturalak, sastrakak, larreak eta baso-landaketak tartekatzen dituena.

 
    
IBILBIDE BERDEEN SAREA

ARABAKO IBILBIDE BERDEEN SAREA ARDURATZEN DA NATURA ONDAREA, PAISAIA ETA BIODIBERTSITATEA BABESTEAZ. PROPOSAMEN IRAUNKORRA DA INGURUMENAREKIN BAT EGITEKO ETA BISITARIARI NATURAREKIN KONTAKTU ZUZENA EDUKITZEKO AUKERA ESKAINTZEKO.
Mendi-ibiliak egiteko eta bizikletaz paseatzeko berreskuratutako eta egokitutako bideek, parke naturalek, biotopo babestuek, Ramsar hezeguneek, paisaia bikain eta bereziek eta Korridore Ekologikoen Sareak osatzen dute ingurumen-sare hori, eta arnasa edo atseden hartzeko aukera ematen du, unearen arabera.
Erromes bihurtzea, ehun urteko haritzen istorioak entzutea, Zadorra ibaiaren ibilbide berdean paisaiarekin mimetizatzea dira, besteak beste, https://rutasverdes.araba.eus/es/rutas-verdes webgunean jasotzen diren aukera naturaletako batzuk, bai eta birikak, adimena eta lurraldearekiko atxikimendua asebetetzeko ere.

 
URA ETA BAKEA

Urdinaren tonalitate ugariek, gardentasunaren bertsio paregabeak eta mugimenduan dagoen uraren soinu bereziak osatzen dute ingurumenaren magnetismoa, Arabako uretatik datorren bake likido hori bere agerpen guztietan eskaintzera bideratuta.

NERBIOI IBAIAREN UR-JAUZIA

Nerbioi ibaiaren sorrera –Bilboko itsasadarraren jatorria–, 270 metrotik gorako erorketa librearekin malda handiena gainditzen duen lurralde nazionaleko ur-jauzia da.

Delikako kanoiaren gainean zintzilik dagoen balkoian eroso egotea komeni da, bere handitasunagatik zentzumenak nahasten dituen ikuskizuna ikusteko.

Eta ibilbideko emozioari eusteko, begi-belarriak erne baditugu, antzinako otsoen ulua sumatu ahal izango dugu lohietan, inguruko eraikuntza berezietan.

 

HERRERIAS UR-JAUZIA

Jugalez ibaiak Kantabriako mendilerrotik igaro nahi du, eta, gainbeherak gainditu behar dituenean, ur-jauzi bihurtzen da. Ur-jauzi horietan, bertako landaredi trinkoak lasaitasuna eskaintzen du.

Ur-jauzia eta barne-bakea, Berganzoko Uraren Ibilbidean gauzatzen den paradoxa; ibilbide horrek ibilbide hori egiten duen ororen oroimenean irauten du; izan ere, gutxi dira Araban ugari diren baso sorginduetako batetik igarotzen den ur-ibilgu batenak baino aliantza intimoagoak. 

 

  GOIURI

Jaundia ibaia; 100 metrotik gorako desnibela duen kareharri malkartsua; harkaitza higatuz joan den prozesu geologiko higagarria; begiratoki estrategikoa; artzain baten eta lamia baten (euskal folkloreko izaki mitologikoa) kondaira ere bai; emaitza? Goiuriko ur-jauzia, mugimenduan dagoen uraren piroteknia, aurkitu edo hobetzeko bisitatu beharrekoa, hobe udazkenean edo udaberrian, emariak bere burrunbarekin lo dauden zentzumenak astindu ditzan. 

 

LANDA ETA GARAIOKO HONDARTZAK

Ur geldia, ur mantsotua, gizakientzako ur ia estabulatua, gozamen bihurtzen da ingurune naturalari ez erasotzeko helburuz tentuz ibili denean. Hala gertatzen da Landa eta Garaio urtegietan dauden barnealdeko hondartzetan. Ekosistema horretan, moteldu egiten da arnasketa, gehiegizko lasaitasuna dela eta, baina ur kiroletarako gune ludikoak eta piknika egiteko lekuak ere eskaintzen dizkio bisitariari. 

Uraren kalitateagatik, garbitasunagatik, informazioagatik eta laku izatea lortzen duten urtegi batzuen zerbitzuengatik, bandera urdinak eman dizkiote jarraian, ongi zaintzen baitira hondartzak.

GUARDIAKO BIOTOPOA

Landarediaren eta faunaren aniztasun homogeneoa babesten duen espazio geografiko uniformea da biotopoa. Guardiakoa lau hezegune endorreikok osatzen dute (ez dute ur-ibilguekin komunikaziorik), eta prezipitazioen arabera aldatzen da maila. Hezegunerik zabalenaren inguruan, ibilbide egokitu bat dago, eta nagusiki ardogintzarako den lur batean txertatutako paisaia bereizi batez gozatzeko eta migrazio-ibilbideetan atseden hartzeko Guardian geratzen diren hegaztien katalogo zabal bat behatzeko aukera ematen du. 

 

AIRE GARBIA

Airearen garbitasuna ez da kutsatzailerik ezagatik neurtzen, arnasa hartzen duenarengan emozioak berritzeko eragiten duen gaitasunagatik baizik. Aire garbia espezie babestu bihurtzeko bidean dago, pribilegiatuen eskura dagoen esklusibotasun bat. Araba garbitasun handia duen atmosfera bat izan daiteke.
 

OROKO SANTUTEGIA

Horren toponimia ez dago metal preziatuarekin lotuta; euskararen etimologietan murgildu behar da, goratasunarekin, goratzearekin, gailentasunarekin, lotzeko. Inguruaren gainean goratutako tokiek okupatzeko gogoa piztu dute sarritan. Inguru horretako aztarna arkeologikoak K.a. 750. urtearen ingurukoak dira, baina santutegiaren lehen ziurtasun historikoa 1138koa da. 

Eraikin bikain eta nagusia itsas mailatik 850 metrora dago; eraldaketa ugari jasan ditu historian zehar, baita sute bat ere, 1913. urtean, eta erabat kiskali zuen ia. 

Gaur egun, birgaituta, distira eskaintzen du, eta panoramika dualak begirada Lautadaren eta Zuiako haranaren artean banatzea ahalbidetzen du.

 

FLORIDA PARKEA

Hiriko parkeek hiriko atmosfera birsortzea dute helburu. Floridakoa birika berde handia da Gasteizko bihotzean, historiaz beteriko txoko enblematikoa izateaz gain.

Diziplina anitzekoa, erabilerari dagokionez; oroitarazlea, beste mende bateko klasizismoari eusteagatik; pedagogikoa, barnean lorategi botaniko bat edukitzeagatik; paisajistikoa, hainbat landare-espezie edukitzeagatik; eta utilitarista, Eusko Legebiltzarraren egoitza hartzeagatik; Florida parkea garbitasun-oasia da hiri-esparru batean. Bi mende dira, jada, hiritik irten gabe naturan sentitzeko espazio atsegin baten bila dabiltzan gasteiztarren arnasen lekuko gisa.

 

ENTZIAKO MENDILERROA

Natura nagusitzen denean, ez dago hura berdindu dezakeen giza alderdirik. Entziako mendilerroa begi zorrotzenei ere huts egiten ez dien inguru begetal eta orografikoa da. Probintziaren ipar-ekialdeko muturrean dago, eta paisaia ugari daude horren 50 km²-etan, pagadiak eta erkameztiak nagusi; 1.000 metrotik gora, txilardiak eta ipuruak ere aurki ditzakegu. 

Kareharri gorriek monumentu megalitiko ugarien aurrean gozatzen diren mendizaleak, ibiltariak eta historiaurrearen zaleak erakartzen dituzte. 

 

GUARDIAKO ETA BASTIDAKO MAHASTIAK

Mahastiak batez ere ardotarako badira ere, paisaia, agertoki eta habitat ere badira. Guardiako eta Bastidako -Arabako Errioxaren bi bihotz- mahastien dentsitateak berezko garbitasuna gordetzea ekarri du, eta beste gehigarri bat ematen dio bisitariari, natura jaiotzen ikustearena, urtaroaren arabera tonalitate desberdina hartzen duen begirada bat suspertzen duena, mutazio kromatiko hori paisaiaren beste erakargarrietako bat baita.

 

DONEJAKUE BIDEA ETA SAN IGNAZIOREN BIDEA

Bide guztiek Erromara daramate, baina baita Santiagora ere. Bidearen handitasunetako bat erromesari eskaintzen dion alternatiba andana da. Lau dira Arabako probintziatik igarotzen den ibilbide alternatibo baten etapak; San Adriango tuneletik du sarrera, eta Gatzaga Buradonetik irteera.

San Ignazioren bideak 70 kilometro egiten ditu Arabako probintzian zehar, gehienetan bost etapatan banatuta. Masifikaziorik gabe, Arabako inguru natural malkarretako batzuetan barneratuta.