Portillan, Nafarroako erresumaren hedapenaren defentsarako hiribildu garrantzitsuenetako bat dago. XI, harresi handiek babestutako harkaitz-gaztelu ikaragarriak zaindua. Portilla harresien barneko hiriak ederki islatzen du garai feudaleko gizarte-piramidea, bere gazteluak, elizak eta baserriak irudikatua.

Zanbranako Udalak bisita gidatuen zerbitzua du Portillako Monumentu Multzoan, antzinako herrixkak eta gazteluak osatua. Hemendik aurrera eta eskariaren arabera, multzo historiko hori modu gidatu eta profesionalean bisitatu ahal izango da.

Prestakuntza-programa hau abian jartzeko ideia ondarea berreskuratzeko partaidetza-foroan sortu zen. Zanbranako alkate Aitor Abeciaren arabera, proiektu honekin ekonomia zirkular bat sortzen da, lurraldean sortzen den jarduera bat, eta mesedegarria da: batetik, bertako langileak prestatzen dira, eta, bestetik, gaztelua degradatzea saihesten da, Arabako sinboloen eta arabar guztiona den kultura-ondasun baten parte baita.
 

Portillako gazteluaren berezitasun historiko aipagarriena Arabako armarriaren elementu ikonikoa izatea da. Portillako bizilagun baten XVII. mendeko dokumentu batek herriko zigilua aipatzen du, XIII. mendetik erabiltzen zela eta Arabakoaren oso antzera deskribatzen dela adierazten du: "Harkaitz bat, bere tontorrean, dorre bat, akastilatua, eta, bere altueran, esku zorrotik ateratako ezpatadun beso bat. Eta dorrearen oinean lehoi bat, bere oinen gainean, eskuak harengana botatzen dituena ". Idatzizko lehen erreferentziek Portillako Gaztelua 1040an datatzen dute, baina berriki egindako indusketek, tokiaren okupazioa frogatu dute Burdin Aroaren hasieratik. Erdi Aroa izan zen bere pizgarri nagusia, garrantzi handiagoa hartuz eta Nafarroako Erresumaren defentsarako gune baliotsu bihurtuz. Hala ere, XIII. mendean gaztelar erresumaren zati izatera pasa zen, eta, bere muga ekialderantz eramanez, bere garrantzia galduz joan zen.

Portilla gaztelura iritsita, erdiko dorrearen eta uharka baten aztarnak ikus daitezke, baita ikuspegi ikusgarriak ere.

Ekainean Gazteluen Eguna ospatzen da.


2016an, Portillako Monumentu Multzoak Hispania Nostra saria jaso zuen, kultura-ondarea kontserbatzeko jardunbide egokiak aitortzen dituena.