Bloga - arabaturismo
Oraindik Arabako hondartzak ezagutzen ez badituzu, irakurtzen jarraitzea eta bainujantzia, kanoa edo bizikleta prestatzea gomendatzen dizugu, gure probintzia baita Euskadin hondartzara joateak ez duela zertan itsasora hurbiltzearen sinonimo izan.
Entzuten duzun bezala! Planak maite badituzu eta ondo pasatzen baduzu, baina barnealdeko paisaia berde eta basotsuez ere gozatzen baduzu, Araban dena aldi berean izan dezakezu.
Izan ere, Araban barrualdeko hiru hondartza daude, hondartza kontinentalak ere deituak, ur gezakoak, eta guztiek bandera urdina dute 2016tik.
Garaio eta Landa Parke Probintzialetan daude, Uribarri Ganboako urtegiaren inguruan. Ezin hobeak dira bainatzeko, eguzkia hartzeko eta uretako kirolak praktikatzeko ez ezik, mendi-ibiliak edo bizikleta-ibilbideak maite dituztenentzat ere.
Beren xarma naturalaz eta beren uren garbiketaz gain, hondartza hauek sarbide errazekoak dira eta segurtasunez eta erosotasunez gozatzeko beharrezko zerbitzu guztiak dituzte: udako denboraldiko sorosleak, komunak, turismo bulegoa, etab.
Hori guztia ondo baderitzozu, Arabako barnealdeko hondartza horietako bakoitza nolakoa den eta nola irits zaitezkeen azalduko dizugu jarraian.
Garaioko bi hondartzak: Hegoaldea eta Iparraldea
Arabako lehen bi hondartzak Garaioko Parke Probintzialean daude. Honako hauek dira:
- Moskurio hondartza edo Garaio iparraldea, Barrundia udalerrian.
- Salurriaga hondartza edo Garaio hegoaldea, Burgeluko udalerrian.
Garaioko parkeak penintsula txiki bat osatzen du, eta Uribarri Ganboako urtegian sartzen da. Zuhaitzez eta aisialdirako gunez betetako eremua da, eta aparkatzeko gunea (eguneko gune bat eta 24 orduz irekita dagoen beste bat), sorosle-zerbitzua, dutxak eta desgaitasuna duten pertsonentzako bainu-plataforma bat ditu.
Lehen esan dugun bezala, bulego batean inguruari buruzko informazioa eskaintzen da, baita urtegiaren inguruan dauden ibilbideak eta, oro har, aisialdirako dauden aukera guztiak ere.
Hego eta Ipar Garaioko hondartzek 2.600 metroko luzera dute guztira, eta inguruaren edertasunak eta bertako uren garbitasunak helmuga oso ezagun bihurtu dituzte.
Nola iritsi Garaioko Parke Probintzialera Gasteiztik?
- Garraio publikoan: Arababuseko 4. linea, astean zehar egunero joateko bi zerbitzurekin, asteburuetan joateko eguneroko zerbitzuarekin eta aste osoan bueltako eguneroko zerbitzuarekin. Kontsulta ezazu geldialdiei eta ordutegiei buruzko informazioa Arababusen webgunean.
- Autoz: N-104 errepidea Ventas del Patioraino eta Garaio irteera. 25 minutu inguru dira, gutxi gorabehera.
Landa hondartza
Arabako hirugarren hondartza Landa da, izen bereko Parke Probintzialean kokatua. Uribarri Ganboako urtegiaren ipar-mendebaldean dago, eta 500 metro luze eta 500 Ha inguru ditu.
Urtegiko beste hondartzetan bezala, Landakoak era guztietako zerbitzuak ditu: bainu publikoak, dutxak, iturriak, aparkalekua, sorosleak, paperontziak, etab.
Aipatzekoa da, gainera, oso gertu Mendixur Parke Ornitologikoa dagoela, hegaztiak behatzen dituzten zaletuek nahitaez bisitatu behar dutena.
Nola iritsi Gasteizko Landa Parke Probintzialera?
- Garraio publikoan: Lurraldebuseko autobusa Eibarrera, egunero sei irteera eta beste hainbeste itzuli Gasteiztik astelehenetik ostiralera. Lurraldebusen webgunean geltokiei eta ordutegiei buruzko informazioa kontsultatu.
- Autoz: N-240 errepidea Legutioraino eta 13. irteera Landarako noranzkoan. 25 minutu inguru dira.
Zer esan nahi du Arabako hondartzek bandera urdina dutela?
Arabako hondartzetako erakargarritasun handienetako bat da, ikusi dugunez, hirurek bandera urdina dutela.
Bereizgarri horrek hori lortzen duten hondartzen kalitatea ziurtatzen du, eta, zehazki, lau alderdiri egiten die erreferentzia:
- Inguruneko ingurumen-informazioa eta -hezkuntza.
- Uraren kalitatea eta garbitasuna.
- Ingurumen-kudeaketa ona.
- Segurtasuna eta zerbitzu egokiak.
Espainia osoan, 638 hondartzak dute bandera urdina, eta, horren ondorioz, Arabako hareatzak multzo hautatuan daude, eta, ikus dezakegunez, kalitatearen, garbitasunaren eta ingurune zainduaren arabera bereizten dira.
Azken batean, Arabako hondartzak helmuga ezin hobeak dira publiko guztientzat, eta, bereziki, probintziaren bihotzean udako eta uretako planak egiteko iturri amaigabea. Anima zaitez gozatzen!
Neolitikoko sekretuak eta enigmak aztertzen
Arabako 6 monumentu megalitiko ikusgarrienak ezagutu nahi dituzu? Arabak ondare arkeologiko aparta eskaintzen die bisitariei, trikuharriak eta beste monumentu megalitiko batzuk besteak beste. Gure arbasoen istorioak kontatzen dituzten harriak dira, eta paisaia ikusgarrien artean daude.
Trikuharria, bretoieratik datorren hitza, "harrizko mahai handia" esan nahi du. Eraikuntza megalitikoa da, normalean lurrean txertatutako eta beste lauza batek edo bik estalitako lauza batzuen bidez eraikia. Egitura horiek Neolito garaian sortu ziren, hilobi kolektibo gisa erabiliz, baina lurralde bat eskatzeko eta talde-nortasuna indartzeko ere balio zezaketela uste da.
Adituek 100 megalito baino gehiago inbentariatu dituzte Araban – 72 trikuharri eta 45 tumulu –, eta horietako batzuk Kultura-Ondasun izendatu dituzte. Artikulu honetan, ezinbestekoak diren 6 megalitorekin ibilbide bat gomendatzen dizugu.
Sorginetxeko trikuharria
K.a. 2500. urtearen inguruan eraikitako hilobi-monumentua da, Agurainetik gertu. 1831. urtean aurkitu zen eta indusketan geziak eta giza hezurrak aurkitu ziren.
Euskadin hobekien kontserbatutako megalitoetako bat da, eta, gainera, edertasun handiko leku batean dago. Estalkia eusten duten kareharrizko 6 lauza handi ditu, 2 metro eta erdi baino gehiagoko altuera duen egitura osatuz.
Kondairak dioenez, antzinako euskal sorginek beren botere magikoak erabili zituzten harri handi horiek airean altxatu eta monumentu megalitiko hau eraikitzeko.
Layazako trikuharria
Layazako trikuharria Laguardiako udalerrian dago.
Monumentua tokiko hareharriz eraikita dago. Harri uniformedun tumulu irregular batez, zazpi ortostatoz osatutako ganbera batez eta hiru metro luze duten sei lauzadun korridore batez osatuta dago. Haren inguruan hezur zatiak berreskuratu ziren, 8 falange eta 38 hortz-zati.
Sorginaren Txabolako trikuharria
Elvillar herrian dago, Arabako Errioxan. Euskadiko garrantzitsuenetako bat da, eta, segur aski, handiena eta hoberen kontserbatuta dagoena. 1935. urtean aurkitu zen, eta ikerketa ugari egin dira eraikin horretan. Ikerketa horietan, giza hondakinak eta Kalkolitoan eta Brontze Aroan garatutako hainbat tresna aurkitu ziren.
Jaien bezperan, akelarre bat egiten da trikuharriaren inguruan, eta sorginak eta aker bat agertzen dira.
San Martin trikuharria
1956an aurkitu zuten eta Laguardiatik oso gertu dago. 16 metroko diametroa eta 4 metroko altuera duen tumulua da, hareharri lokalez egina. Erdian, trikuharriaren hilobiaren alboetako sei lauza daude. Nazio mailan eragin handia izan zuen; izan ere, trikuharrien barruan egiten zen ehorzketa errituala gorpua ganberako eremuan uztean zetzan, ostilamendu batekin batera.
Aizkomendiko trikuharria
Eguilazen dago eta Araban aurkitutako lehen trikuharria izan zen. Iberiar Penintsulan identifikatutako lehena ere.
Monumentua kareharrizko sei harri handik eta forma bertikalean jarritako hareharrizko beste batek osatzen dute, koroa duten beste lauza handi batekin batera. "Hilobi" honetan 300 gorpuren hondakinak aurkitu ziren, ondo kontserbatuak eta denak gizonenak.
Datu interesgarri gisa, hondakinekin batera, Napoleonen soldadu baten jantzi baten botoiak agertu ziren.
Sotilloko trikuharria
Samaniego eta Laguardia artean, Arabako Errioxako iragan megalitikoko eraikin esanguratsuenetako bat aurki dezakegu.
Harvardeko Unibertsitateak egindako DNA ikerketen arabera, hemen lurperatutako pertsonetako batek Yamna herriaren haplotaldea zuen (jatorriz Kaspiar edo Kaukasoko eskualdekoa). Informazio oso baliotsua izan zen, herri erdi nomada horren ondorengoak iritsi eta gure lurraldean bizi izan zirela baieztatu zuelako.
Ganbera, 3 metroko diametroa duen esparru ia zirkular bat osatzen duten 9 lauzaz osatuta dago. Baina harlauza guztiak falta zaizkio.
Arabak kultura aberatsa eta anitza du, baita edertasun natural handia ere. Bere historia, erresuma eta jaurerri ezberdinen eraginak markatzen du, Nafarroako Erresuma eta Gaztelako Erresuma kasu, lehen egitura administratiboak sortu zituztenak eta horietako batzuk gaur egun mantentzen direlarik. Horietako bat Arabako lurraldea zazpi koadrilatan antolatzen duten banaketa administratiboak dira, bakoitzak bere ingurune geografikoa, jarduera ekonomikoa eta nortasun propioarekin.
Gaur, Arabako zazpi kuadrillak ezagutzera gonbidatzen zaitugu, haien zazpi eskualdeak, ezaugarriak eta erakargarritasunak:
GORBEIALDEA: NATURA ETA ABENTURA
Gorbeialdeko Koadrila Arabako probintziaren iparraldean dago, eta Aramaio, Arratzua-Ubarrundia, Legutio, Urkabustaiz, Zigoitia eta Zuia udalerriak hartzen ditu. Bere erakargarritasun nagusia Gorbeiako Parke Naturala da, Bizkaiko probintziarekin partekatzen duena. Mendi, bailara eta ibaietako gunea da, aire zabaleko jarduerak egiteko eta landa turismorako egokia. Bere interesguneen artean, Urrezko Andre Mariaren Santutegia, Landa parke probintzialeko barnealdeko hondartzak, Gujuliko ur-jauzia eta Gorbeiako Parke Naturaleko Interpretazio Zentroa aurki ditzakezu.
ARABAKO LAUTADA: HIRIBURUA ETA INGURUNEA
Arabako Lautadako Koadrilla Arabako probintziaren mendebaldean dago, eta udalerri hauek hartzen ditu: Agurain, Dulantzi, Asparrena, Barrundia, Burgelu, Iruraiz-Gauna, Donemiliaga eta Zalduondo. Kontraste gunea da, nekazaritza eta abeltzaintza nagusi direla, eta lautada handiak eta inguruko mendiak konbinatzen ditu Aizkorri-Aratz Parke Naturalarekin eta Entzia mendilerroarekin.
Leku ezin hobea da turismo aktiboa praktikatzeko, besteak beste, mendi-ibiliak, zaldi ibilaldiak eta ur-jarduerak eginez Garaioko hondartzetan. Ondare kultural eta historiko handia ere badu, eta, besteak beste, Sorginetxe edo Aizkomendiko trikuharriak, San Adriango tunela edo Aguraingo Hirigune Historikoa nabarmentzen dira. Ezin zarete Arabako Lautadatik joan gaztandegiak bisitatu eta Idiazabal gazta probatu gabe.
ARABAKO ERRIOXA: ARDOAREN PARADISUA
Guardia-Arabako Errioxako Koadrilla Arabako hegoaldean dago, eta Guardia, Bastida edo Eltziego bezalako udalerriak hartzen ditu. Ezaguna da kalitatezko ardoa ekoizten duen eremu nagusietako bat delako, bere muino eta ibarretan hedatzen diren mahastiekin. Enoturismoaz gain, koadrilak ondare historiko eta kultural aberatsa ere badu, hala nola Guardiako Monumentu Multzoa, San Andres Eliza, Villa Lucía Ardoaren Zentro Tematikoa, Trikuharriak, La Hoya aztarnategia eta Marques de Riscal edo Ysios upategiak.
Arabako Errioxako Ardoaren Ibilbideak, erakundeak eta sektore pribatua biltzen dituen elkartea, ardoaren munduarekin lotutako hainbat jarduera eta esperientzia eskaintzen ditu, hala nola upeltegietara bisitak, dastatzeak, ikastaroak eta ekitaldiak.
AIARA: TRADIZIOA ETA INDUSTRIA
Aiaraldeko Koadrilla Arabako ipar-mendebaldean dago, eta Laudio, Amurrio, Artziniega, Okondo eta Aiara udalerriak hartzen ditu. Hemen natura eta herrien bizitza oso lotuta daude. Oinez, minutu gutxietan, herriko dendetan egotetik naturaren erdian ibilbide bat egitera pasa zaitezke.
Tradizio industriala du, bereziki makineriaren, metalezko produktuen eta beiraren fabrikazioan, eta paisaia bereziak ere baditu, hala nola Gorobel mendilerroa eta Nerbioi ibaiaren jauzia. Bere kultur erakargarritasunen artean, Arteako Andre Mariaren Santutegia, Artziniegako Museo Etnografikoa eta Kexaako Multzo Historikoa nabarmentzen dira.
AÑANA: GATZA ETA MENDIA
Añanako Koadrilla Arabako mendebaldeko muturrean dago, eta Añana, Gaubea eta Zanbrana udalerriak hartzen ditu. Bere paisaia menditsuagatik, haranengatik eta bere historia aberatsagatik ezaguna da, Gesaltza Añanako multzoa barne, Europako gatzaga multzo garrantzitsuenetako bat da. Bere interesguneen artean, Sobrongo burdinbideak, Angostoko monasterioa, Portilla eta Ocioko gazteluak eta Valderejoko Parke Naturala daude. Gastronomian ere nabarmentzen da, bertako produktuekin: gazta, eztia, ardoa, perretxikoak eta amuarrainak.
ARABAKO MENDIALDEA: MENDIA ETA ONDAREA
Kanpezu-Arabako Mendialdeko Koadrilla Arabako hego-ekialdean dago, eta honako udalerri hauek hartzen ditu: Kanpezu, Arraia-Maeztu, Bernedo, Urizaharra, Harana eta Lagran. Eremu honetan paisaia menditsua eta naturguneak daude, hala nola Izkiko Parke Naturala, Interpretazio Zentroa eta Urturiko Golf Zelaia dituena.
Era berean, koadrilak kultura eta ondare aberastasuna du, esaterako Antoñanako Multzo Historikoa, Kodesko Andre Mariaren Santutegia eta Pipaongo Museo Etnografikoa.
Ezin dituzu galdu, halaber, eskaintzen dituen turismo aktiboko aukerak, hala nola Izki Montaña Alavesa BTT Zentroa, Euskal Herriko Trenbidearen Bide Berdea edo mendi-ibiliak.
GASTEIZ
Gasteizko Koadrilla Gasteizko Koadrila Arabako probintzia osatzen duten zazpi eskualdeetako bat da. Bere lurraldea Gasteizko udalerriarekin bat dator, Arabako hiriburuarekin eta Euskal Autonomia Erkidegokoarekin. Hedadurari dagokionez, koadrilarik txikiena da (277 km²), baina biztanle gehien dituena da (250.000 biztanle baino gehiago), hau da, Arabako biztanleriaren hiru laurden.
Kuadrilla honek ondare historiko eta kultural aberatsa du, Santa Maria Katedrala, Erdi Aroko Hirigunea, Ajuria Enea Jauregia (Lehendakariaren egoitza ofiziala) edo Arte Ederren Museoa bezalako monumentuekin. Koadrila jasangarritasunaren, berrikuntzaren eta bizi-kalitatearen erreferente ere bada, Eraztun Berdea, tranbia edo Europako Hiriburu Berdearen saria bezalako proiektuekin. Jai-tradizio handia du, halaber, Andre Maria Zuriaren jaiek, abuztuaren 4tik 9ra ospatzen den hiriko aste nagusiekin. Bertan, blusen eta nesken koadrilek parte hartzen dute, eta kaleak alaitzen dituzte txarangekin eta kalejirekin.
Arabako zazpi koadrillek aniztasun geografiko, kultural eta sozialaren mosaiko bat osatzen dute probintzia horren barruan. Arabako koadrilek Euskal Herriaren bihotzean dagoen eskualde paregabe honen benetakotasuna eta edertasuna ezagutzera gonbidatzen dituzte bisitariak, bertako aberastasun historikoaren, tradizio errotuen eta paisaia ikusgarrien bidez. Zeren zain zaude ezagutzeko?
Aztertu zure interesak Araban
Ez daude bi bidaiari berdin. Batzuek natura bilatzen dute, beste batzuek jaialdiak. Edozer gauza interesatzen zaizula ere, deskubritu zure plan perfektua.
IKUSI PLAN GUZTIAK
NATURA
KULTURA
JAIALDIAK
MUSEOAK
EROSKETAK
GASTRONOMIA
MENDI-IBILI
ONDAREA