Iekoran, hirigunean bertan dagoen San Joan Bataiatzailearen parrokiaren atzealdean, ‘elurtegi’ zahar bat dago ezkutatuta. Eraikin horretan, antzina, neguan elurra biltegiratzen zen, udaberrian eta are udan ere erabili ahal zen izotza fabrikatzeko.

Elurtegia harlanduz eraikita dago, eta oinplano zirkularra eratzen du; bertara korridore batetik heltzen da. Estalkia kupula itxurakoa da. Erdigunean linterna bat du, elurraren zamalanetarako erabiltzen zena, baina gaur egun linterna hori itsututa dago. Lur muino txiki batek multzo hori ezkutatzen eta babesten du.

Iekoran elurraren salmenta 1665ean aipatzen da lehenengo aldiz. Garai hartako agiri batek egiaztatzen duenez, hurbil dagoen Viana herriak (Nafarroa) Iekoran elurra erosten zuen, “leku haren ondoan duen elurtegitik”.

“Elurtegiak” aspaldi-aspalditik erabili ziren. Eraikin horien jabeek putzuak elurrez betetzen zituzten, elurra zaintzen zuten eta izotz bihurtuta mozten zuten, erosleei saltzeko. Elur salmenta “Erramu Igandean” hasten zen, eta mahats bilketara arte irauten zuen.

Negua epela zenean eta elur eskasa zegoenean, Iekorako bizilagunak Toloñora igotzen ziren tontorretatik jasotzeko. Balioak urte batetik bestera gorabehera handiak izaten zituen, botatako elurraren arabera.

Adibidez, 1761ean elur jasa handiak egon ziren eta mendietatik 24 tona elur bildu ziren. Arroa bakoitza (11.5 kg.) garai hartan 24 marabedian saltzen zen, gutxi gorabehera kiloa 0,60 euroan.

Iekorako elurtegia egoera onean dago, eta oso handia da, ia-ia hamar metroko garaiera baitu. Ezaugarri horiek direla eta, turismo aldetik benetako erreferentzia da udalerrian eta Arabako Errioxan. Urte askoan ia ezinezkoa zen barrualdera sartzea, sarbideko tunela erori baitzen, baina gaur egungo jabeek balioa eman diote, herriko bizilagunentzat garrantzi sinboliko handia duela jakinda.

Kokalekua

Iekora Gasteiztik 66 kilometrora dago A-2124, BU-750, CL-127 eta A-2126 errepideetatik. Logroño 17 kilometrora soilik dago, N-111 eta A-2126 errepideetatik.

Mahasti arteko Musika jaialdiak toki nabarmena dauka Arabako udako kultura hitzordu handien artean.

Arabako Errioxako Ardoaren Ibilbideak eta Guardia-Arabako Errioxako Kuadrillak bultzatzen dute, eta jazz, blues, eta rockeko musikari garrantzitsuen kontzertuak, dantza jarduera parte-hartzaileak eta haur eta gazte musikarientzako udalekuak egiten dira.

Arabako Txakolina Aiaraldean egindako “txakoli” ardoaren jatorria eta kalitatea egiaztatzen duen jatorrizko deitura da. Arabako zenbait udalerri deitura horri lotuta daude: Amurrio, Artziniega, Aiara, Laudio eta Okondo eta Bizkaiko Urduña herria.

Arabako Errioxan artisau moduan egindako ardo beltzen kalitatearen ondotik ezagutzen da batez ere Araba estatu mailan eta nazioartean. Hala ere, txakolina egitearen inguruan mendeetako tradizioa ere badauka. Txakolina, oro har,  nolabaiteko garraztasuna duten mahatsak hartuta egindako ardo zuria da.

IX. mendeko idatzizko testigantzek berretsi dute Aiaraldean, bereziki, Amurrion, Laudion eta Aiaran, txakolina jada egiten zutela.

Arabako Txakolinaren jatorrizko deitura gaztea da oraindik, eta hedatze bilakaera bete-betean dago. 2001ean jaio zen, laurogeita hamarreko hamarkada amaieran, Aiaraldeko ekoizle talde batek beren indarrak bildu zituenean euskal baserriei lotutako tradiziozko ardo bat egitea berreskuratzeko; izan ere, gainbehera bizian zegoen.

Egun, Arabako Txakolinak baditu ia 100 hektarea mahasti, 8 upeltegi eta kalitatezko ardo zuriaren ekoizpen handia, 600.000 botila ingurukoa.

Jakingura dutenentzako ohar bat. Etimologian adituen ustez, “txakolina” hitza “etxakoa” eta “etxeko egina” hitzetatik dator, eta hortik “etxakon” eta gero “txakon” hitzetarako bilakaera izan zuen, azkenean, “txakolin” hitzera heltzeko.

Txakolinaren ibilbidea

Txakolinaren ibilbidea: kalitatezko eskaintza enoturistiko osoa emateko elkarrekin lan egitea erabaki duten txakolinaren upeltegiek, turismo ostatuek, jatetxeek, turismo bulegoek, etab. osatutako ibilbidea.

Bisitariari txakolinaren upeltegien sekretuez eta dastatze espezializatuez gozatzeko aukera ematen dion eskaintza bat baina, aldi berean, Artziniegako hirigune historikoa edo Kexaako monumentu multzoa ikusteko aukera ere badago.

Aiaraldea ardoa eta historia da, baita natura eta gastronomia ere.

Hala, paisaia zoragarriak ditu, esaterako, Nerbioiko begiratokia edo Delikako arroila, Espainiako ur-jauzi altuena atzean edukita; baselizez eta baserriz beteriko zelaiak eta muinoak; eta gazta ekoizle artisauek haien lana eta lan horren emaitza gozoa agerian jartzen dituzten lurzatiak.

Informazio gehiago

Webgunea
945 181 726

Lekuren batean txoko bakoitzak bere istorioa dauka, zergati bat dauka. Mendetan zehar gertaeren bilakaeran egiteko garrantzitsua izan zuen. Leku hori Arabako Errioxaren, ardoen sorlekuaren, bihotzean dago. GUARDIA deitzen da.

Biasteri Arabako hegoaldean dago, Arabako Errioxako leku pribilegiatu batean. Eskualdearen erdian duen kokalekua bat dator sortzailearen izaera borrokalariarekin eta Nafarroako errege-erreginek eman zioten defendatzeko eginkizunarekin.

Tradizioak esaten duenez, Antso Abarka Nafarroako erregeak toki horretan gaztelu bat eraiki zuen X. mendean, hegoaldea Nafarroako Erresumatik babestu eta defendatzeko. Antso VI.ak, Jakitunak, 1164an Guardiari forua eman eta hiribilduaren maila eman zion.

Antso VII.ak, Indartsuak, harresi batekin gotortu zuen hiribildua XIII. mendean, baina oraindik ezin hobeto dago zainduta, XIX. mendean izandako Independentzia Gerran eta Karlistadetan sortutako kalteak gorabehera.

Erdi Aroan eta gaztelauen eta nafarren arteko borroken ondorioz, Biasteri behin eta berriz izan zuen jabe aldaketa, 1461ean Gaztelarena behin betiko izan arte. 1486an sartu ziren  Biasteri eta bere herrixkak Arabako probintzian eta bere ermandadeetan.

Biasteri Erdi Aroko trazadurari eusten dio: hiru kale nagusi ditu, estu eta luzeak, plaza eta kalexken bidez lotzen direnak. Dorre handi batzuk eta herrira sartzeko bost ate mantentzen dituen harresi “zaharrak” inguraturik dago multzo guztia. Erdi Aroko hirigintza lan honen gainean eraiki dira udalerriko etxeak garai eta estilo desberdinetan.

Done Joanen eta Erregeetako Andra Mariaren elizak, Erdi Aroan eraikiak, monumentu garrantzitsuenak dira. Batik bat, azken hori nabarmentzen da, eliz atari gotiko polikromatu handia duelako.

XVI., XVII. eta XVIII. mendeak eraikin askotan islatzen dira, horien fatxadetan ezkutu ederrak eta teilatu hegal landuak ikus baitaitezke.

Eraikuntza zibil zaharrenen artean XIV. mendeko La Primicia gailentzen da, Paganos kalean kokatutakoa. Bertan, hamarrenak eta primiziak biltzen ziren. Kaleetatik barrena ibiltzen jarraitzen badugu, Done Joan plazara iritsiko gara. Bertan, Biasteri  jaioterri zuen Samaniego alegialariaren etxe-jauregia dago, harlanduz egindakoa eta portada neoklasiko ederra duena. Halaber, beste eraikin askoren artean, Plaza Nagusiko lehengo udala gailentzen da.

Herriko lur guztiaren azpitik familia upeltegiek edo kobazuloek osaturiko zuloz beterik dago. Horietan, eta ez orain dela urte asko arte, familia horien altxorrik estimatuena egiten eta gordetzen zen: ardoa. “Kobazulo” horiek egotea Guardiako beste ezaugarri berezietako bat da. Hiribilduko lur azpia guztiz zulatua da. Horregatik Guardia oso-osorik oinezkoentzat da. Ibilgailuak ezin dira herrira sartu (hiru parking publiko daude).

Biasterin erlijiozko tradizio zibiko ugari mantentzen dira (Aste Santua, adibidez, oso interesgarria da) eta Done Joan eta San Pedro jaiak ere gailentzen dira.

Biasteri Arabako Errioxako hiriburua izateaz gain, eskualde osoko lekurik turistikoena da, Espainiako herri ederrenetako bat dela irizten baita.

Plaza Nagusiko karilloi erlojua: Biasteriko dantza taldeko dantzariak irudikatzen dituzten automatak 12:00etan, 14:00etan, 17:00etan eta 20:00etan ikus daitezke.

Barbacana urmael zeltiberiarra: Informazioa eta erreserbak turismo bulegoan: 

945 600 845

Hoya aztarnategi arkeologikoa: Informazioa eta erreserbak:

 945 621 122 / 945 181 918

San Martín, El Sotillo, El Alto de la Huesera, Hechicera (Bilar) trikuharriak.

Biasteriko urmaeletako biotopo babestua.

Villa Lucia Ardoaren Erakustokia: Informazioa eta erreserbak:

 945 600 032

Bisita daitezkeen upeltegiak: Turismo Bulegoak upeltegi horien zerrenda dauka:

945 600 845

Bideak: IB-38 Ardoaren eta arrainaren ibilbidea eta IH-120 Ignazio Bidea.

Biasterik zerbitzu zerrenda garrantzitsua dauka: parkinga, hotelak, jatetxeak, ardotegiak, pintxo tabernak, tren turistikoa, spa, landetxeak, zentro medikoa, tabako denda, farmazia, harategiak, arrandegia, okindegiak, arropa dendak, etab.

Kokalekua

Biasteri Gasteiztik 48 kilometrora dago, A-2124 errepidetik sartuta Gasteizko mendatetik eta BU- hartuta gure helmugara eramango gaituen N-232 errepidearekin lortu arte. Paisaiaren ikuspegitik interesagarria den bide horren alternatiba A-1, N-124 eta N-232 errepideak dira.

Herria Logroñotik 20 kilometro baino gutxiagora dago N-232 errepidea hartuta.

Galeria >>

Xabier Santxotena artista, Jorge Oteizaren jarraitzailea, egurraren artisautzari tradizioz lotutako familia batean jaio zen eta hainbat eta hainbat pieza bitxiren egilea da. Artziniega herrian dagoen museo lantegi honetan ikus daiteke haren lana.

Bisitariak haren bildumaz gozatu ahalko du, eskultorearekin berarekin batera, bisitaria artearen munduan eskultore bat balitz bezala murgilduko duen esperientzia paregabe eta aparta baten bidez. Museoaren formatu originala eta paregabea, inor axolagabe utziko ez duena.

Instalazioak ikusmen-gabeziak dituzten pertsonentzat egokituta daude braillez idatzitako informazioaren bitartez, eta oztopo arkitektonikorik gabe dago, mugikortasun urria duten pertsonek bisita errazago egin dezaten.

Kokalekua

Artziniega Gasteiztik 55 kilometrora dago, Arabako iparraldean, eta Bilbotik 28 kilometrora. Arabako hiriburutik N-622 eta A-624 errepideak hartu behar dira; Bilbotik, aldiz, BI-636 eta BI-2604 errepideetatik edo AP-68 autobidetik heltzeko aukera dago. Garraio publikoa ere erabil daiteke, autobusez eta trenez.

Lazarraga-Amezaga jauregiak, Arabako Zalduondo herrian kokatutakoak, erakargarria izateko bi arrazoi ditu.

Lehenengo arrazoia bistakoa da, XVI. mendeko Errenazimentuko jauregi bat baita, estilo platereskoko portada interesgarria, albo banatan zutabe jonikoko bi pare dituena, frontoi batez errematatutako ezkutu heraldikoa duen idulkiaren gainean.

Ezkutu bikain hori, aldi berean, gorputz osoko bi eskultura antropomorfikok babesten dute.

Bigarren arrazoia ez da hain bistakoa… atea igaro eta barrura sartu behar da. Eraikuntza horrek Zalduondoko museoa hartzen du barne. Museo horrek zenbait objektu eta elementuren bidez agerian jarri ditu euskal Done Jakue bidean leku bat okupatzeagatik Behe Erdi Arotik onura izan zuten biztanleria batekin eta horren ingurunearekin zerikusia duten alderdi historikoak.

Edukia heterogeneoa da eta eskualdeko historiaren, geografiaren, etnografikoaren, folklorearen eta artearen askotariko ikuspegiak ilustratzen ditu. Azken atal honek jauregian zeuden lehengo horma pinturak barne hartzen ditu, baita garaikideagoak diren pintura eta eskulturaren inguruko beste manifestazio batzuk ere. Beraz, hainbat mendetako historia, kultura eta arte proposamenak hartzen ditu barne.

Bisitariak Done Jakue bideari lotutako mapak, planoak eta ilustrazioak ezagutuko ditu; baita garai desberdinetako oroitarri eta hilarriak biltzen dituzten erlijiozko artearen funtsak; zonako biztanleen lehengo ohituren etxeko, laneko eta artzain espazioak; inauteri ospetsuen txotxongiloak eta pertsonaiak; eta zeramika eta artisautzako piezen erakusketa bikaina ere.

Kokapena

Sarbidea oso erraza da A-1 errepidearen ondoan baitago (385. Irteera Araia/Durruma). A-1 errepidea uztean, A-3020 errepidea eta A-3012 errepidea hartzen dira Zalduondora iritsi arte.

Pipaongo ‘Usatxi’ Museo Etnografikoa Arabako Mendialdeko izen bereko plazan dago. Hiribilduko biztanleen bizimodua XX.

Mendearen hasieran nolakoa zen jakiteko aukera ematen diguten objektu, lanabes eta konposizioak daude erakusgai. Erakusketan laborantzako lanabesak eta hainbat ogibidetako tresnak ere agertzen dira.

Museoan, etxea (beheko suarekin eta etxekoa mahaian eserita), logelak, garai horretako altzariak, ogia egiteko tresnak, txerri hilketaren osteko janariak jakitokian, txorizoak eta bestelako hestebeteak egiteko makinak, ardoaren larrua, herriko jantziak daramatzaten pertsonaiak dira erakusketa interesgarri honetako osagaiak.

Ohiko dantzetako jantziak, azken igurtzia emateko platerak, elizako liburu eta apaindurak eta Errukizkoaren Arka (1555. urtekoa) ere erakusten dira. Eskolan, arbela, mapa, entziklopedia, neurriak eta lurbira globoa ditugu… Herriko bizilagunek eskaini dituzte museoan dauden gauza guztiak.

Abuztuaren azken larunbatean egiten den jardunaldi etnografikoak ere agerian jartzen du Pipaongo bizilagunek eta Usatxi Kultur Elkarteak beren jatorriarekin eta tradizioekin hartua duten konpromisoa.

Bizilagunek iragan mende hasierako bizimodua eta ohiturak erakusten dituzte. Hori dela eta, garai horretako jantziak jarri eta lan tradizionalei ekiten diete: uzta moztu eta jo, harraskan arropa garbitu, ikatza egiteko ikaztegiak, ogia eta hestebeteak egin, kalamuzko zapatilak egin, koltxoiaren artilea hagaz jo, etab.

Kokalekua

Pipaon Lagran udalerrian dago, Arabako Mendialdea eskualdean. Gasteiztik 36 kilometrora dago, helmuga honetara heldu aurretik Gasteizko Mendatea eta Urizaharra zeharkatzen dituen A-2124 errepidetik.

Bestalde, ibiltaria izanik, jaian eskualde osoak parte hartzea lortzen du, urtez urte haren edukia biziberrituz.

Mahats biltzearen Jaia hasteko, “Mahats biltze Sariak” Errioxa Jatorri-deitura Kalifikatua duten ardoen lehiaketako sariak ematen dira eta, ondoren, pregoi tradizionala egiten da, urte hauetan, kirol, kultura, hedabide eta gizarteko pertsona ospetsuek eskainia, zeinak Arabako Errioxako enbaxadore bihurtzen baitira.

Mahatsa zapalduta eta lehen muztioa dastatuta, ibilbidea egiten da herri antolatzailetik ardoa dastatuz, herrien eta upeltegien arabera sailkatuta.

Ardoa, derrigorrezkoa denez, Arabako Errioxaren logotipoa duen kristalezko kopa fin batean dastatzen da, kopa hori egunaren oroigarri berezia ere izanik. Dastaketarekin batera, jarduerak, haur jolasak, tokiko folklorearen erakustaldiak, erakustaldi gastronomikoak, musika, etab. ere badaude, ekitaldia aisialdi eta  bizikidetzarako jardunaldi bihurtuta.

Lehenago Arabako Errioxako ardoa kalitate handiko beste produktuak senidetzeko jardunaldi bat egiten da eta, era berean, jarduera paraleloen artean Errioxa Jatorri-deitura Kalifikatuko Ardoen Lehiaketa eta Argazki lehiaketa azpimarratu behar dira. Ardo lehiaketan Errioxako hiru azpizonetako ardoen adibiderik onenak lehiatzen dira.

Hitzordua oso jendetsua izatea ez da oztopo; izan ere, boluntario talde bat dago, eguna erraz eta atseginagoa egiteko prest beti.

Argazki-galeria >>

Gasteiz da Espainiako lehen hirietakoa, Santander eta Donostia hiriekin batera, 1986. urtean triatloi bat egin zuena. Denboraren poderioz, proba hori Europako onenetako bat bihurtu da, zirkuitu ikusgarriengatik. Izan ere, 2.200 parte hartzaile baino gehiago biltzen ditu.

Bi aukera eskaintzen ditu: tarteko distantzia eta distantzia luzea, eta bilduak ditu dagoeneko Munduko Txapelketa bat, Europako Txapelketa bat, Espainiako bi Txapelketa eta Espainiako bi kopa. Horretarako, osagai onenak ditu, alegia: antolaketa ona, maitemintzen duten zirkuituak eta dena ematen duen hiria eta pub.

Lehiatzeko bi modalitateetan (HALF eta FULL), lehen zatia igerian egitean datza, eta Uribarri Ganboako lakuaren uretan izaten da, Landako Parke Probintzialean. Ekologia balio handiko inguru pribilegiatua eta Gasteiztik oso gertu. Puntu horretan bertan, gainera, trantsizioko lehen area kokatzen da..

Lehiatzeko bigarren zatia, txirrindularitza, Arabako Lautadako paraje ederretatik igarotzen da, Uribarri Ganboako urtegiaren ertzetik, Elgeako mendizerrara zuzentzen da, Done Jakue Bidearen tarteak partekatuz trantsizioko bigarren puntura iritsi arte.

Hirugarren eta azken zatia, oinezko lasterketa, Gasteizko parke eta oinezkoentzako bideetatik barrena egindako hiri ibilbidea, helmuga Espainia plazan duena.

Antzinako Merkatuak Artziniega hiribildua eta bere Monumentu Multzoa denboraren makinan sartzen ditu, erdi aroko merkatu bat birsortzeko. Merkatu horretan, duela mende askotako ohitura eta ogibideak kaleetara irteten dira, ikusleen gozamenerako.

Urtero egiten da irailaren bigarren hamabostaldiko igande batean, Arteko Andre Mariaren jaien barruan.

Ekitaldi horrek gogora ekartzen du Artziniegak itsasoaz bestaldeko merkataritzaren eta barrualdeko merkataritzaren artean bitartekari zeregin garrantzitsua bete zuela.

Antzinako Merkatura etortzen diren guztiak harritu egiten dira hiribilduko bizilagunak koblakari, elizgizon, artisau, inkisidore, erromes, dontzeila, eskale eta bufoi bihurtuta ikustean, kaleak, egun batez, artisauen produktuak saltzeko postuez beteta animatuta. Aurten, gainera, Guardiako dultzaineroen animazioa egongo da, eta mahatsaren prentsaketa tradizionalaren erakustaldia egingo da.

Localización

Artziniega se encuentra a 55 kilómetros de Vitoria-Gasteiz, al norte de Álava, y 28 kilómetros de Bilbao. Desde la capital alavesa hay que tomar la N-622 y la A-624, mientras que desde Bilbao se puede acceder por la BI-636 y BI-2604, o la AP-68. Se puede utilizar el transporte público.

Galería de Imágenes 

Tradizioa eta ikus-entzunezko azken teknologia nahasten dituen museo espazioa eskaintzen dio bisitariari Guardian dagoen Villa Lucia Ardoaren Erakustokiak, ardoaren historia eta errituak eta ardogintza atseginez, modu praktikoan eta eraginkorrean ikusteko.

Ibilbide hori egiteko, 4Dko proiekzio berriak ditu, baita aromen, usainen eta koloreen dastatze birtualak; panel didaktikoak; lanbideen antzezpena samintasunez oroitzen diren txokoetan; maketak, tresnak, hologramak eta jakingura duten horientzako laguntza interaktiboak ere.

Halaber, lorategiak ditu, Samaniego alegialariaren familiaren garai bateko finkatik barrena paseo bat emateko: 10.000 metro koadro, mundu guztitik ekarritako zuhaixkak eta espeziak dituen lorategi botanikoa, oroitzapenezko eskulturak dituzten natura txokoak, ur-jauzi erlaxagarriak, barietal bikainen erakusketa eta oso aspaldiko makinak biltzen dituen espazioa.

2011. urtetik “Ametsen lurrean” 4D esperientzia eskaintzen du, eskualdea deskubritzeko zentzumen efektuak dituen laburmetraia zoragarria. Horrez gain, hainbat jarduera enoturistiko eskaintzen ditu. Urteko larunbat guztietan “dastatzen ikasteko hastapen tailerrak” ematen dira.

Bilerak egiteko areto ugari ditu, baita ospakizunetarako (banketeak, ezkontzak, etab.) jatetxe bat ere, erreserba aurretik egin behar da.

Kokapena

Irudi galeria

Sopeñako Errege Bidea ibilbide handiko (IH-284) bide bat da. Ez dauka desnibel handirik, eta Burgoseko Mena haranaren eta Urduñako hiriaren artean igarotzen ziren merkatari eta salerosleek erabilitako bide baten historiara hurbiltzen gaitu.

bilbidea Urduñan hasten da, eta, berehala, Txarlazoko bidetik Salbada mendizerraraino igotzen da, geroago Lendoñogoiti eta Añes norabidean jarraitzeko. Herri horretatik, Erdi Aroko Artziniega hiribildura jotzen da, San Miguel ibaiko harana eta Soxo eta Soxoguti herriak gurutzatuz.

Izoriara doan adarra Amurrion sortzen da, eta handik Kexaa monumentaleraino jarraitzen du. Gero, Menoiora arte daraman bidea hartzen du, Oletarreko parajeraino, Anguloko bide ezagunean zehar.

GR 284.1 adarrak Salbada mendilerroko gailurretara eramango gaitu. Oletar ingurutik, bideak Aroko mendate historikoa bilatzen du, eta ikuspegi paregabeak eskaintzen dituen paisaia karstikoa igarotzen du. Gure galtzada, mendilerroko hainbat gailur gainditu ondoren, Goldetxoko bidearekin elkartzen da, Txarlazotik Urduñarantz jaisten denarekin; eta animalia nahiz gurdientzat bide hobea denez, Sopeñako bideko merkatariak eta salerosleak erakarri zituen.

Etapak

Urduña-Añes

Mandoek eta merkatariek Gaztelako eta Urduñako lurretan egindako joan-etorriak egitera gonbidatzen du lehen etapak. Urduñatik abiatzen da Lendoñogoitirantz, mazelan zehar-zehar eta ia desnibelik gabe, Añes herrira daraman bidea bilatzeko, non dolmenak aurkituko baititu.

Añes-Artziniega

Añes herritik, Salbada mendizerrako erliebe tenteak atzean utzita, bidea Erdi Aroko Artziniega hiribildura abiatzen da, San Miguel ibaia eta Soxoko harana igaroz.

Amurrio-Oletar

Amurrio eta Oletar artean, baserri inguru batean zehar igarotzen da, hainbat leku interesgarritatik –esaterako, Izoria eta Menoio- eta historiaz betetako leku bat jotzen: Kexaako monumentu multzoa. Inguru hori Arabako lurraldeko bitxi arkeologiko eta arkitektoniko handietako bat da.

V284.1 Adarra. Oletar-Txarlazoko bidea

Adar hori Oletarreko zelaietan hasten da, Salbada mendizerrako gailurretatik gertu igotzen da eta, Aroko mendate historikoa igaro ostean, inguru paregabean Kobatako artzain txaboletara iristen da. Gure urratsak Artzainbidexkatik eginez, lehengo Txarlazoko bidera iritsiko gara eta Urduñara jaitsiko gara.

Posten Errege Bideari eta Arabako Ibilbide Berdeen Sareko gainontzeko bideei buruzko informazio guztia honako esteka honetan dago eskuragarri:

GR 284. Sopeñako Errege Bidea

Arabako Ibilbide Berdeen Sarea

Espainian erregistratuta dauden hegaztien erdiak baino gehiagok gure zeruak zeharkatzen dituzte urteko une batean edo bestean, eta Arabako medi eta haranak talaia apartak dira hegazti horiek behatzeko. Gainera, sai arrek, sai zuriek eta antzeko espezieek hemen Europako populaziok onenetako bat dute.

Arabak hegaztien sei behatoki dauzka, turismo-zerbitzu bikainekin (interpretazio-zentroak, seinaleztatutako bideak, eta arreta pertsonalizatua birdingaren zaletuentzat): Valderejo, Salburua, Ullibarri-Ganboako urtegia, Izki, Hegoaldeko Mendilerroak eta Guardiako aintzirak. Gune horietako bakoitzak ezaugarri eta berezitasun propioak dauzka.

Izkiko Parke Naturalak baso zabalak, mendiak, trokak eta hezeguneak gordetzen ditu, batere nabarmenak ez diren lekuak, sai arrea edo arrano beltza behatzeko; dena dela, parkeko izarra okil ertaina da, eta benetako erronka da bai hura behatuz gozatzen dutenentzat bai haren kontserbazioaren ardura dutenentzat, haren hazkuntza-eremuen lasaitasuna babestu eta zaindu behar duten heinean.

Okil ertaina deskubritu nahi dutenek ibilbide ornitologikoei buruzko informazioa eskura dezakete Izkiko Parketxean, Korresen.

Ullibarri-Ganboako urtegia, Gasteizetik oso hurbil, interes handiko beste gune bat da. Bertan hainbat espezieren bizitza behatu ahal dugu, adibidez kopetazuri, murgil eta txilinportena, edo koartza gorriarena ere bai. Mendixurreko Parke Ornitologikoa da hegaztiak ikusteko gune nagusia, eta bi bidezidorrek bi behatoki egokitutan sartzeko aukera ematen dute.

Ibilbide Handiaren IB-38 bidearen izena, hau da, “Ardoaren eta arrainaren ibilbidea”, ez da ustekabekoa. Izan ere, mendeetan zehar Arabako Errioxako ardo ona iparraldera eramaten zuten mandazainak ibilbide honen bideetan joan-etorrian ibiltzen ziren, bueltan Bizkaiko portuetako arraina gatzunetan ekartzeko. Arbulun bide hori oraindik “Boyeriako bidea” eta “mandazainen bidea” izenarekin ezagutzen da.

Itsasotik eta paduratik Kantauri mendilerroaren hegalera arte, Urkiolako eremu harritsuetatik igaroz, ibilbide honetan zeharkatzen den paisaia aniztasunak ez du bisitaria ezer esan gabe utziko.

Guztira 166 km dira. Ibilbidea Oionen hasten da eta mahasti ugarietatik barrena Guardiara zuzentzen da. Kantauri mendilerroko erliebe tenteak gaindituta, bidea Lagran eta Albaitara zuzentzen da, Okinako haitzartea zeharkatzen du eta Estibaliztik Arabako Lautadan sartzen da. Uribarri Ganboako urtegiaren bila jarraitzen du. Ondoren, Vasco-Navarro trenbidetik jarraitu. Legutio zeharkatu ostean, Urrunagako eta Albaitako urtegiek Arabako bideari agur esaten diote, Otxandiok Bizkaiari ongietorria egiten dion bitartean.

Tarteko zailtasuna duten hainbat etapekin, bidea senderista bakoitzaren forma fisikora egoki daiteke, hemen proposatutako bideen artean tarteko etapak eginez. Hala, ibilbide luzeak eta gogorrak egin daitezke, baita paseo lasaiak eta errazak. Bide historiko honen esentziek bisitaria liluratuko dute zalantzarik gabe.

Bide handi honen lehen urratsek Arabako Errioxaren bereizgarri diren mahasti zabalak ezagutzeko aukera emango digute. Oion herritik abiatu eta Guardiara zuzenduko gara, Assatik igaroz, eta bidean interes handiko kultura eta natura elementuez gozatuko dugu, esaterako, Mantiblezko zubi erromatarraz edo Guardiako urmaelez.

Arabako Errioxa eta bertako mahastiak atzean utziko ditugu Kantauri-Toloñoko mendilerroaren traba orografikoari aurre egiteko eta Kanpezu-Arabako Mendialdeko Kuadrilla osatzen duen parajearen zati bat ezagutzeko. Lagranen geratuko gara. Bertan, IH-38 bidearen Interpretazio Zentroa, Travesia, dago. Ikus-entzunezko teknologiek eta simulazioek ibilbide honen zergatia ezagutzeko eta ikasteko aukera ematen duen espazio bat.

Jarraian, Lagran Trebiñuko lurretatik banatzen duten pagadi hostotsuetan barneratuko gara. Urritzaren mugarriak markatzen du muga, Trebiñu Konderriko sarrera adierazten duena eta nekazaritzako lurren panoramika ederra eskaintzen diguna. Etaparen amaiera baino lehen, Albaitan, haraneko interes handiko lekuetako bat ezagutu ahal izango dugu: Lañoko koba eremitikoak.

Albaita eta Estibaliz artean, IB-38 bidea interes handiko bi natura ingurutatik igarotzen da: Ayuda ibaiko haitzartea eta Gasteizko mendi altuak. Estibalizko Santutegiak, Arabako erromanikoko bitxiak, geldialdi bat egiteko arrazoi onak eskaintzen ditu. Tenplua Argandoña herriaren gaineko muino batean dago eta beneditarren monasteria dauka ondoan.

Jarraian, IB-38 bidearen zatirik gogorrenari egin behar diogu aurre: Estibalizko monasterioa eta Legutio banatzen duten eta paisaiaren edertasunaz eta urtegiekiko kontrasteaz disfrutatzeko aukera ematen duten bideetatik barrena Arabako Lautada zeharkatzen duten 28 kilometroak.

Arabako lurretako ibilbidearekin amaitzeko eta Otxandion Bizkaiko ateetara iristeko, Albinako urtegi ezkutua eta Mirugaingo baso lepatuak bisitatuko ditugu. Erreka askotako urak, ehun urtetik gorako pago basoak eta Albinako urtegi ezezaguna etapa txiki honen protagonistak izango dira, ia-ia 10 kilometrorekin Arabako Legutio herria Otxandiorekin lotzen duena.

Interpretatzeko La Traviesa zentroa

Interpretazio zentroaren ondoan La Traviesa jatetxea dago, eta bertatik kontrolatzen eta errazten dira bertara sartzeko bideak.

Irudi galeria >>

Arabak eremu ezin hobea eskaintzen du mendi bizikletan aritzeko, ehunka urteko basoetan, mahastietan, troketan eta haitzarteetan zehar dabiltzan ibilbide ikusgarriekin.

Kirol honetako zaleek ibilbideen sorta zabala dute eskura, ibilbide egokiak hasi berrientzat nahiz desnibel handiak eta jaitsiera azkarrak bilatzen dituzten txirrindulari eskarmentatuentzat.

Ibilbide horietako asko lurralde historikoko bi BTT zentroetan kokatzen dira. Izkiko eta Valderejoko parke naturalen ondoan dauden zentro horiek hainbat zerbitzu eskaintzen dute, esaterako bizikleten eta GPSen alokairua, bizikleten garbiketa, dutxak eta aldagelak. Eremu babestuetan kokatuta daudenez, ahazteko zailak diren paisaia ederren artean emango ditugu pedalkadak.

Izki Arabako Mendialdea BTT Zentroak harrera gunea Urturiko golf zelaian du. Mendi bizikletaren zale amorratuen eskura markatutako 15 ibilbide jartzen ditu, zailtasun, luzera eta desnibel diferenteekin, guztira 500 kilometro. Bitxikeria gisa, Vasco-Navarro Trenbide zaharraren eta ‘Ardoaren eta arrainaren ibilbidea’ izeneko GR-38 ibilbidearen tarte batzuk aprobetxatzen ditu.

Valderejo Añana BTT Zentroaren harrera, informazio eta zerbitzu gunea Angostoko kanpinean dago. Markatutako 7 ibilbidetan 122 kilometro ditu. Ibilbide horiei esker paisaia aldetik oso diferenteak diren eremuak deskubritu ahal ditugu, esaterako Mendebaldeko Ibarrak eta Arabako Lautada, bai eta elkarren artean independenteak diren sakonune batzuek taxututako orografia bitxia ere.

Informazio Gehiago

Informazio guztia, bi zentroen ibilbideen ezaugarriak, eskaintzen dituzten zerbitzuak eta arreta egiteko orduak, helbide honetan ikusi ahal da: www.btteuskadi.net

Kokalekua

Bi zentroetara iristea erraza da Gasteiztik nahiz probintzia mugakideetatik. Izki Arabako Mendialdea BTT Zentroa Gasteiztik 40 kilometrora soilik dago, A-2124 edo A-132 errepideetatik. Valderejo Añana BTT Zentroa, berriz, antzeko distantzian dago A-1 errepidetik.

BTT Zentroen Galeria

Sopeñako Errege Bidea ibilbide handiko (IH-284) bide bat da. Ez dauka desnibel handirik, eta Burgoseko Mena haranaren eta Urduñako hiriaren artean igarotzen ziren merkatari eta salerosleek erabilitako bide baten historiara hurbiltzen gaitu.

bilbidea Urduñan hasten da, eta, berehala, Txarlazoko bidetik Salbada mendizerraraino igotzen da, geroago Lendoñogoiti eta Añes norabidean jarraitzeko. Herri horretatik, Erdi Aroko Artziniega hiribildura jotzen da, San Miguel ibaiko harana eta Soxo eta Soxoguti herriak gurutzatuz.

Izoriara doan adarra Amurrion sortzen da, eta handik Kexaa monumentaleraino jarraitzen du. Gero, Menoiora arte daraman bidea hartzen du, Oletarreko parajeraino, Anguloko bide ezagunean zehar.

GR 284.1 adarrak Salbada mendilerroko gailurretara eramango gaitu. Oletar ingurutik, bideak Aroko mendate historikoa bilatzen du, eta ikuspegi paregabeak eskaintzen dituen paisaia karstikoa igarotzen du. Gure galtzada, mendilerroko hainbat gailur gainditu ondoren, Goldetxoko bidearekin elkartzen da, Txarlazotik Urduñarantz jaisten denarekin; eta animalia nahiz gurdientzat bide hobea denez, Sopeñako bideko merkatariak eta salerosleak erakarri zituen.

Etapak

Urduña-Añes

Mandoek eta merkatariek Gaztelako eta Urduñako lurretan egindako joan-etorriak egitera gonbidatzen du lehen etapak. Urduñatik abiatzen da Lendoñogoitirantz, mazelan zehar-zehar eta ia desnibelik gabe, Añes herrira daraman bidea bilatzeko, non dolmenak aurkituko baititu.

Añes-Artziniega

Añes herritik, Salbada mendizerrako erliebe tenteak atzean utzita, bidea Erdi Aroko Artziniega hiribildura abiatzen da, San Miguel ibaia eta Soxoko harana igaroz.

Amurrio-Oletar

Amurrio eta Oletar artean, baserri inguru batean zehar igarotzen da, hainbat leku interesgarritatik –esaterako, Izoria eta Menoio- eta historiaz betetako leku bat jotzen: Kexaako monumentu multzoa. Inguru hori Arabako lurraldeko bitxi arkeologiko eta arkitektoniko handietako bat da.

V284.1 Adarra. Oletar-Txarlazoko bidea

Adar hori Oletarreko zelaietan hasten da, Salbada mendizerrako gailurretatik gertu igotzen da eta, Aroko mendate historikoa igaro ostean, inguru paregabean Kobatako artzain txaboletara iristen da. Gure urratsak Artzainbidexkatik eginez, lehengo Txarlazoko bidera iritsiko gara eta Urduñara jaitsiko gara.

Informazio gehiago

Posten Errege Bideari eta Arabako Ibilbide Berdeen Sareko gainontzeko bideei buruzko informazio guztia honako esteka honetan dago eskuragarri:

GR 284. Sopeñako Errege Bidea

Arabako Ibilbide Berdeen Sarea

Araba eremu aparta da golf zaleentzat. Lurralde historikoan ezaugarri eta ibilbide diferenteak dituzten lau golf-zelai daude. Horiek guztiek kalitate-estandarrik handienak betetzen dituzte. Instalazio eta kokaleku bikainak dituzte, naturaz eta paisaia paregabeez inguratuta, erlaxatzeko eta kirol honetaz gozatzeko.

Izki Golf, Izkiko Parke Naturalaren ondoan, deskribapen horren erakusgarri ona da. Titulartasun publikoko gune horrek –1991n sortu zen Arabako Foru Aldundiaren eskutik– zaleari taxpendunen artean txapeldun izandako Severiano Ballesterosek diseinatutako ibilbidea eskaintzen dio. 98 hektareako azalera du, 18 zulo eta 74 pare.

Zelaia jende guztiarentzat irekita dago, eta horregatik ez da beharrezkoa bazkide-txartelik edukitzea haritzez eta gorostiz inguratutako kale zabal horietan jokatu ahal izateko. Zelaiko zuloen trazadurari esker, instalazio horietan jokatzea esperientzia ahaztezin bihurtzen da, eta merezi du errepikatzea.

Beste hiru golf-zelaiak, Larrabea, Zuia eta Jundiz, pribatuak dira. Larrabea leku paregabe batean dago kokatuta, Legutiotik hurbil, Albertia mendiak ipar haizetik babesten duen finka batean, eta hurbil dauden Urrunagako eta Ullibarriko urtegien ikuspegi ederrarekin. 18 zuloz osatutako ibilbidea du, baso, ibai eta larreen artean.

Zuia Gorbeia mendiaren eta izen bereko Parke Naturalaren inguruetan dago kokatuta. 5.606 metro eta 9 zuloko ibilbide guztiz laua, du, 17 hektareako azalera batean, haritz, pinu eta pago basoen eta laku naturalen artea. Hain zuzen ere, horiek guztiek golfean aritzeko hain beharrezkoa den zailtasun puntua jartzen dute.

Golf Jundizek, bere aldetik, zalearen esku 9 zulo eta 3 pareko zelaia jartzen du, 90 eta 150 metro bitarteko distantziekin, maila guztiei egokitua. Laku eta ibai naturalen artean, ibilbide atsegina du kirol honetan hasi berriak diren jokalarientzat, eta fin-fina berriz handicap txikia duten golflarientzat.

Kokalekua

Arraza da lau golf-zelai horietara iristea Gasteiztik nahiz probintzia mugakideetatik. Izki Golf Arabako hiriburutik 40 kilometrora dago. Larrabea, Zuia eta Jundizko guneak, berriz, 17, 24 eta 11 kilometrora daude, hurrenez hurren.

Galería de imágenes >>

Araba paradisua da ibilketa nordikoaren edo nordic walkingaren zaleentzat; hain zuzen ere, Euskadin kirol jarduera horretarako berariaz diseinatutako zentroen erdia baino gehiago gure lurralde historikoan daude.

Zentro horiek ibilbideak eskaintzen dituzte aire zabaleko jarduera osasungarri hori egiteko eta aldi berean udalerri batzuen eta besteen paisaia, natura eta kultur arloko aberastasuna ezagutzeko.

Guztira ibilketa nordikoko 14 zentrok Arabako eskualde guztiak barnean hartzen dituzte eta kirol hori egiteko modua ematen diete Gasteizen, Arabako Errioxan, Arabako Lautadan, Arabako Mendialdean, Gorbeialdean eta Añanan ostatu hartzen dutenei. Hala, Araba bisitatzera etortzen diren pertsona guztiek euren ostatutik hurbil nordic walkingerako informazio guneren bat eta ibilbideren bat izan ahal dute.

Eskaintza honek barnean hartzen ditu 62 ibilbide, lau mailatan antolatuta (oso erraza, erraza, zaila eta oso zaila), eta guztira 600 kilometro dira. Arabako ibilketa nordikoko 14 zentroak honako hauek dira: Arabako Teknologi Parkea, Bastida, Zigoitia, Barrundia, Dulantzi, Burgelu, Iruraiz-Gauna, Agurain, Donemiliaga, Asparrena, Gaubea, Arraia-Maeztu, Kanpezu eta Bernedo.

Zentro horiek ibilbideen mapak eta informazio panelak jartzen dituzte zaleen esku.

Informazio gehiago

Seinaleztatutako ibilbideei buruzko informazio guztia (zailtasun maila, luzera eta desnibela), mapa kartografikoak eta jendeari arreta egiteko guneak hemen daude eskuragarri. 

Kokalekua

Ibilketa nordikoko 14 zentroak Arabako hainbat eskualdetan daude; bertara heltzea erraza da Errepideen Foru Sarea erabiliz. Zentroen kokalekuak mapa honetan ikus daitezke

Nordic Walking