Arabako gotorlekuak udazkenaren xarma azpian - arabaturismo

Udazkena iristean, Arabak itxura magikoa hartzen du. Mendiak, basoak eta mahastiak gorrixka, urre kolore eta okrez janzten dira, eta begien gozamenerako ikuspegi koloretsua sortzen dute, kontenplaziora eta esploraziora gonbidatuz. Garai ezin hobea da bertako bazterrak berraurkitzeko, batez ere iragan urruneko istorioak arreta handiz gordetzen dituztenak: gaztelu izugarriak, defentsarako dorreak eta harresitutako hiribilduak.

Arabako harrietan sekretuak ezkutatzen dituzten eraikinek pasabide-lurralde baten iragana gogorarazten digute: jaunen arteko gatazkak, zibilizazioen aztarnak eta oroitzapen sakonak. “Kondaia-leku” horiek udazkenean bisitatzea, argi gozo eta urte-sasoiaren lasaitasunarekin, denboran atzera egindako bidaia bat da, zentzumenak liluratzen dituena.

Hiribildu harresituak: Erdi Aroko bitxiak, eguraldiari erronka egiten diotenak

Gure ibilbidea bere esentzia eta historia gordetzen duten Erdi Aroko hiribilduetatik abiatzen da.
 

• Laguardia (Biasteri), Errioxa Arabarraren hiriburua, mahastien artean agertzen den ikur aparta da. Sancho VII.a Indartsuak defentsa-helburuarekin sortu zuen eta XII. mendeko harresiak oraindik inguruan ditu, bost ate erakutsiz. Kale harritsu bihurrietatik ibiltzea plazer hutsa da, jauregiak eta bi eliza monumental aurkituz: San Juan Bataiatzailearena (erromaniko-gotikoa) eta Erregeen Andre Mariarena (gotikoa), XIV. mendeko ate koloretsu ikusgarriarekin, XVII. mendeko koloreak gaur arte gordetzen dituena. Kale azpian, 300 lurpeko upategi baino gehiago daude, ardogintzaren kultura sakona agerian uzten dutenak. Guardia Espainiako herri ederrenetako bat bezala aitortua izan da.
• Agurain, XIII. mendean Alfonso X Jakintsuak sortua, denboran izoztuta dirudien herria da. Harresidun alde zaharrean, kaleak (Nagusia, Harategia, Zapataria…) jauregiak eta San Juan Bataiatzailearen eta Andre Mariaren eliza-gotorleku ikusgarriak gordetzen dituzte.
• Antoñana, Arabako Mendialdean, bere ondarea gordetzen jakin izan duen hiribildu bat da. Nafarroako eta Gaztelako erresumen artean estrategikoki kokatua, etxe harrizkoek harresi zaharra aprobetxatzen dute fatxada gisa, bere garrantzi historikoaren testigantza.
• Labraza, Errioxa Arabarrean, Ebroko goi-ibarraren gaineko muino batean, Euskal Herriko alde historiko onenetako bat du, 2008an saritua. Dorretxo kubikoak eta gazteluaren hondarrak, etxe errenazentistekin eta San Migel eliza gotikoarekin batera, giro erabat erdiarora eramango zaituzte.
• Artziniega, XIII. mendean sortua, jauregi ikusgarriekin, dorretxeekin eta jauretxeekin harritzen du, hala nola Bengoa dorrea edo Ortiz jauregia. Bere alde zaharra, Gasteizkoaren antzeko egitura duen hiribildu harresidun bikaina da.
• Urizaharra, Arabako Mendialdean eta XIII. mendean sortua, Monumentu Multzo izendatua dago eta “beste aro bateko unibertso” batera eramaten du, harresi eta ateen hondarrei esker.
   

Dorreak eta gazteluak: iraganaren zaindariak

Hiribilduetatik harago, Arabako lurraldea dorre eta gaztelu bakartiez josita dago, historiaren lekuko isilak.

• Varona dorre-jauregia, Villanañen (Valdegovía, Añanako Kuadrilla), XIII. mendekoa da eta lurraldeko multzo gotortu onenetako bat. Monumentu Nazional izendatua, “denboran bidaiatzeko” aukera ematen du.
• Mendozako dorrea, XIII. mendeko defentsa-eraikina, Gasteiztik kilometro gutxira, kokapen estrategikoagatik nabarmentzen da.
• Murgako dorrea, Aiara Kuadrillan, XIV. mendean defentsarako eraikia izan zen, Murgatarren lurrak babesteko. Gero, XV. eta XVI. mendeetan jauregi errenazentistak gehitu zitzaizkion, multzo eder bat sortuz.
• Lanos gaztelua (Ocio), Ocio herriko begiratoki naturalean kokatua, XI-XIII. mendeetako gotorleku-sare baten parte izan zen, Nafarroako eta Gaztelako erresumen arteko gatazketan sortua. Garraio-bide nagusiak kontrolatzen zituen, eta gaur egun Inglares ibaiaren haraneko ikuspegi zoragarriak eskaintzen ditu.
• Portillako gaztelua, izen bereko herriaren ondoan dagoen monumentu multzoa errematatzen du. Gaztelu hau Arabako armarriko ikurra da.

Historiaren baitako udazkenaren xarma

Udazken alavesak areagotu egiten du monumentu hauek bisitatzearen esperientzia. Harresi eta gazteluak inguratzen dituzten paisaien kolore laranja, oker eta marroiak giro berezi, melankoliko eta oroitarazle bat sortzen dute. Garai aproposa da presarik gabe ibiltzeko, paraje hauen bakeaz gozatuz, udako jendetzatik urrun.

Natura, kultura eta ondarea uztartuz, Arabak bere istorio eta kondairak ezagutzera gonbidatzen gaitu, harri zaindari hauen bidez. Jantzi mendiko botak eta utzi zure burua liluratzen Arabako Gaztelu eta Denboraren Zaintzaileen magiaz, udazkenaren xarma azpian. Ihesaldi honek historiaren bihotzera eramango zaitu!